Overwinst op hypotheken en mogelijk ingrijpen van de overheid

Tussen 2009 en 2014 konden de Nederlandse banken ruim € 6 miljard overwinst bijschrijven in hun boeken op hun hypotheekportefeuilles. Dit blijkt uit berekeningen van Vereniging Eigen Huis en de Universiteit van Amsterdam.
Nederlandse banken kunnen op de internationale kapitaalmarkt tegen relatief lage kosten geld lenen om hypotheken mee te financieren. De kosten zijn zo laag omdat Nederlandse huiseigenaren als trouwe betalers gelden waardoor het risico laag is. Desondanks brengen banken wel de hoogste rentetarieven in rekening. Banken profiteren al jaren van deze extra winstopslag en boeken uitstekende resultaten op hun hypotheekportefeuille. Zo berekenden Nederlandse banken en geldverstrekkers in september gemiddeld 0,89 procentpunt extra rente aan hun klanten. In maart dit jaar was dit nog 0,43 procentpunt.
Weinig concurrentie
De voornaamste reden voor de overwinst, is het gebrek aan marktwerking en concurrentie op de Nederlandse hypotheekmarkt. Sinds de uitbraak van de crisis in 2008, trokken veel buitenlandse aanbieders zich terug en lieten zo ongeveer 80% van de markt over aan enkele Nederlandse grootbanken. Een aantal daarvan ontving jarenlang staatssteun en mocht daarom niet concurreren met lagere rentetarieven. Die beperking is inmiddels opgeheven.
De Nederlandse hypotheekrente is voornamelijk door de verstoorde markt steevast de hoogste van de de belangrijkste Europese landen, zo blijkt ook uit cijfers van de Europese Centrale Bank (ECB) en het Centraal Plan Bureau. Kartelwaakhond ACM bevestigt dat de Nederlandse hypotheekmarges sinds de crisis zijn toegenomen. ‘Dit is het zoveelste bewijs dat de concurrentie op de Nederlandse hypotheekmarkt tekortschiet’, zegt Rob Mulder, directeur van Vereniging Eigen Huis. ‘Elke maand betalen huiseigenaren honderden euro’s te veel aan rente.’
Meer concurrentie van buitenlandse partijen zou het probleem aanzienlijk kunnen verzachten. Toch ziet Mulder dat niet snel gebeuren. ‘Buitenlandse banken kampen met veel toetredingsbarrières voor de Nederlandse markt, zo blijkt uit een rapport van de ACM. Deze moeten worden weggenomen, maar dat is een zaak van de lange adem.’  De overheid moet volgens Vereniging Eigen Huis ingrijpen om de overwinsten te stoppen, totdat de concurrentie op de Nederlandse hypotheekmarkt is hersteld. ‘We realiseren ons dat dit een paardenmiddel is’, zegt Mulder. ‘Maar als zo’n belangrijke markt door concurrentiegebrek niet functioneert, dan is overheidsingrijpen in de tarieven gerechtvaardigd.’