Zeven vette en zeven magere jaren

Bob Goulooze
Lang geleden was ik op een presentatie cursus. Daar liep een gefrustreerde pensioenadviseur rond. Zijn klacht was dat de jeugd niet geïnteresseerd was in pensioenen; de middelbare groep met kinderen en werk had het überhaupt te druk en voor de ouderen was het al te laat. Ook media vonden pensioenen niet sexy. Zijn observatie was correct, want de meeste mensen hebben geen lange termijn visie. Die verwachten zij van hun pensioenfonds. Als je zelf geen visie hebt, kun je wel lezen hoe anderen het deden. En er je voordeel mee doen.

De bijbel is een vreemd boek. Het staat vol wijsheden, geweld en onrecht en is multi-interpretabel. Hoewel ik niet ter kerke ga ben ik redelijk bekend met de ‘highlights’ van de bijbel. Een van de wijsheden die daar is te vinden gaat over ‘vooruitzien.’ En over voldoen aan de wensen van ‘de klanten’. We weten dat regeren vooruitzien is. Jozef, in Egyptische ballingschap, was de spin doctor van de farao. Jozef adviseerde de farao graanschuren te bouwen en er granen in op te slaan; te gebruiken in tijden van schaarste. Want ook een farao moet zijn volk van eten voorzien. Een groot succes toen de zeven magere jaren aanbraken. Pensioenfondsen zijn er om hun leden, die jarenlang premie hebben betaald, van inkomen te voorzien ook in de magere jaren. Een inkomen dat op peil blijft; dus waardevast is.
Van Praalhans naar Schraalhans
De taak van pensioenfondsen is het geld van deelnemers te beleggen. Als de deelnemer oud is krijgt hij een waardevast pensioen. Waardevast hoor ik u zeggen? Maar de pensioenfondsen indexeren toch helemaal niet meer? Ja, dat klopt en dat komt vooral door de winstmaximalisatie-waan. Een bewust verkeerde bestuurlijke keuze. Als het beursklimaat goed is kan het rendement op aandelen oplopen tot wel 15-20%. Een bestuurder die maar 10 of 12% behaalt is de risee van de pensioenwereld. Die lacht men smakelijk uit en denkt: ‘stomme sukkel.’ Geen bestuurder wil voor zijn peers een stomme sukkel zijn. Daarom gaat hij ook voor winstmaximalisatie en vergeet het belang van de leden, de raison d’être van het fonds, voorop te stellen.
Jaren her werkte ik bij de belangrijkste financiële dienstverlener voor de pensioenindustrie. Hoewel ik als communicatiemanager niet aan de CFO rapporteerde, spraken wij incidenteel over de noodzaak van indexatie. Van deze gerenommeerde CFO leerde ik, dat het helemaal niet erg is als de dekkingsgraad van een fonds onder de 100 procent  zakt. Je hoeft immers niet nu je hele kapitaal uit te keren. Als je elk jaar 100 euro hebt om uit te keren maar je keert maar 5 euro uit, dan is het niet erg dat de resterende 95 euro wat fluctueert in waarde. Dat komt in de komende jaren wel goed. En zo gebeurt het ook altijd.
Swap
Ook zijn er mogelijkheden om waardevastheid te garanderen. Bijvoorbeeld door in perioden van overvloed genoegen te nemen met een beperkte winst. Het surplus aan winst gebruik je om een ruil, een ‘swap’ te doen met een andere partij. Die verplicht zich om, als jij een lager rendement dan zeg 7 procent  behaalt, dat aan te vullen tot die 7 procent. Het voordeel hiervan is dat je een heel stabiel rendementspatroon hebt. Daarmee kun je dus altijd indexeren. En hoef je je leden niet te pijnigen met uitkeringskortingen. Of te klagen dat de aandelen het zo slecht doen.
Meinedige leiding
Pensioenfondsen die dat doen hebben incapabele bestuurders. Bestuurders die ‘kicken’ op forse winsten, maar vergeten de pensioenen van velen veilig te stellen. In tijden van crisis wentelen deze bestuurders de gevolgen van hun falend beleid af op de gepensioneerden. Die kort men door minder uit te keren en niet te indexeren. Deze bestuurders hebben de ‘bankierseed’ afgelegd. Daarin ‘zweren’ zij het belang van de klant in casu de leden voorop te stellen. Er is nog nooit een bestuurder voor meineed vervolgd. Die bankierseed is een wassen neus. De gepensioneerden draaien op voor de schade terwijl de bestuurder zijn bonus incasseert!
Moeilijk voor media
De gefrustreerde pensioenadviseur had gelijk. Er zijn maar weinig media die over pensioenen een spannend verhaal kunnen maken. Dat was dertig jaar geleden al zo en nu nog. Ondanks websites waar men kan zien hoe men er pensioen-matig voorstaat. Pensioenen zijn ‘de derde wereld’ van de communicatie. Het zijn ver-van-mijn-bed problemen. En ach, een ramp ver weg is vervelend, maar onze nachtrust zal er niet onder lijden. Tenzij de leden van een niet-indexerend en kortend fonds gaan inzien dat zij stelselmatig aan het kortste eind trekken, terwijl dat niet nodig is. Ik durf daarom de voorspelling aan dat veel pensioenfondsbestuurders, het de komende jaren moeilijk gaan krijgen. Spin doctor Jozef schopte het in Egypte tot onderkoning dankzij zijn goede adviezen aan de farao. Het omgekeerde zie ik in Nederland gebeuren. Bestuurders, die het belang van de klant achterstellen, zullen wegens wanprestatie verdwijnen. Dat is dan wel weer iets voor de media dat niet al te complex is. Maar zolang er nog fondsleden zijn die als kippen-zonder-kop decharge verlenen voor onkunde van het bestuur, zolang zullen zij in eigen vlees blijven snijden. Pensionado’s aller fondsen verenigt U!
De auteur, Bob Goulooze, is bestuursadviseur en communicatiespecialist.