In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober vergelijken we de standpunten van de SP en JA21 op het gebied van compliance, met een focus op thema’s als witwasbestrijding, financiële criminaliteit, corruptie, ondermijning, regeldruk bij bedrijven, duurzaamheidsverslaggeving, cybersecurity en AI. Dit artikel is uitsluitend gebaseerd op de officiële verkiezingsprogramma’s van beide partijen.
Witwasbestrijding en financiële criminaliteit
De SP kiest voor een offensieve aanpak: streng toezicht op de financiële sector, het plukken van witteboordencriminelen en meer capaciteit voor politie, FIOD en OM om crimineel geld op te sporen. Winsten van frauderende bedrijven moeten worden afgepakt, vergunningen kunnen worden ingetrokken en bestuurders sneller strafrechtelijk vervolgd. Ook de aanpak van belastingontwijking, met een focus op vermogenden en bedrijven, krijgt prioriteit.
JA21 zet juist in op stevige investeringen in de strafrechtketen, met hardere straffen voor zware en georganiseerde criminaliteit. Het “kaalplukken” van criminelen is ook bij hen speerpunt, net als een nationaal aanvalsplan ondermijning waarbij overheidsdiensten onaangekondigd verdachte ondernemingen binnenstebuiten mogen keren. JA21 steunt de landelijke uitrol van de patseraanpak en wil scholen veiliger maken door juridische ruimte te geven voor directe maatregelen tegen ondermijnende criminaliteit.
Ondermijning
Beide partijen benadrukken het groeiende gevaar van georganiseerde misdaad en ondermijning. De SP wil investeren in preventie, wijkagenten, armoedebestrijding en een goed gefinancierde recherche. Ze leggen nadruk op het wegnemen van de wortels van criminaliteit—armoede en sociale problemen.
JA21 kiest vooral voor repressie: hogere straffen, minimumstraffen voor zwaardere delicten en minder mogelijkheden tot voorwaardelijke vrijlating. Extra inzet op wijkagenten en heropening van wijkbureaus hoort bij hun aanpak, net als meer cameratoezicht en een strakkere handhaving op criminele branches als belwinkels en shishalounges.
Corruptie
De SP is uitgesproken: er komt een bindend lobbyregister voor sectoren als agrochemie, veevoer en retail om ongewenste invloed aan te pakken. Geldstromen tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheid worden transparant; topbeloningen in het bedrijfsleven worden beperkt en afgestemd op de laagste inkomens in het bedrijf.
Voor JA21 komt corruptie terug in de bredere roep om een sterke rechtstaat, waarbij politie, OM en rechters de capaciteit krijgen om, zonder “activistische” inmenging, criminaliteit, fraude en corruptie af te straffen. De focus ligt minder op transparantie, meer op harde handhaving.
Regeldruk bij bedrijven
Hier ontstaat het grootste verschil. De SP wil regels vereenvoudigen voor het mkb, maar zonder afbreuk te doen aan sociale en duurzaamheidsdoelstellingen. Kleine ondernemers krijgen hulp via helpdesks, terwijl duurzaamheidseisen en handhaving blijven bestaan.
JA21 kiest radicaal voor minder regels: een aparte minister voor overheidsefficiëntie krijgt de opdracht de regeldruk te verminderen. Nieuwe wetgeving mag nooit verder gaan dan EU-regels, nationale ‘koppen’ worden afgeschaft en bij iedere nieuwe regel verdwijnt er verplicht een oude. Vooral het mkb moet profiteren van minder uitgaven aan compliance.
Duurzaamheidsverslaggeving
De SP profileert zich op bindende verplichtingen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen en klimaat. Bedrijven die de regels aan hun laars lappen krijgen te maken met harde handhaving en sancties. Ook zet de partij in op transparantieplicht en ondersteuning van het mkb bij verduurzaming.
JA21 steunt bestaande Europese richtlijnen, maar is kritisch op aanvullende nationale verplichtingen. Ze wijzen nationale CO2-heffingen af, willen nationale koppen schrappen en bepleiten dat duurzaamheidsregels uitvoerbaar en proportioneel moeten blijven. Overrapportage en bureaucratie moeten tot een minimum worden beperkt.
Cybersecurity en AI
De SP wil grenzen stellen aan de inzet van algoritmes en AI, met een verbod op risicovolle toepassingen zoals discriminatoire profileringssystemen. Digitale autonomie en publieke controle op data en algoritmes staan centraal. Open source, privacy, transparantie en strenge waarborgen voor burgers hebben prioriteit.
JA21 beschouwt cybersecurity als nationale veiligheid en investeert groots in Defensie Cyber Commando, een nationale cloud en meer fysieke en digitale bescherming van vitale infrastructuur. AI wordt ingezet voor efficiëntere politie en justitie, vooral gericht op repressie. Anders dan de SP ziet JA21 innovatie als iets waar minder regeldruk voor nodig is en is zij veel minder kritisch op big tech of geautomatiseerde besluitvorming.
Conclusie
Waar de SP zich positioneert als hoeder van streng toezicht, sociale correcties en transparantie (ook met hoge lasten voor grote bedrijven), kiest JA21 voor directe repressie, minder regels en lastenverlichting voor ondernemers. Op sommige dossiers vinden ze elkaar in het stevig straffen van (witteboorden)criminaliteit en het belang van cybersecurity, maar de accenten blijven onmiskenbaar: links zoekt de oplossing in collectieve versterking en eerlijke verdeling, rechts wil vooral ruimte en deregulering.
Dit artikel is (deels) tot stand gekomen met behulp van AI, op basis van [JA21: Juiste aanpak voor Nederland en SP: SUPERSOCIAAL!].
