De Nederlandsche Bank (DNB) publiceerde onlangs het artikel Proportionaliteit in perspectief. Meer maatwerk mogelijk bij proportionele toepassing Wwft. Daarin beschrijft DNB de uitkomsten van een verkennend onderzoek naar hoe Nederlandse banken omgaan met klanten met een laag risico op witwassen of terrorismefinanciering. De kernboodschap is helder: banken erkennen het belang van proportionaliteit, maar ervaren in de praktijk allerlei belemmeringen om die ook echt toe te passen. Dat leidt regelmatig tot onnodige klantbelasting, extra administratieve lasten en in sommige gevallen zelfs uitsluiting van financiële dienstverlening.
De Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) is gebaseerd op een risicogebaseerde aanpak. Dat betekent dat banken hun maatregelen moeten afstemmen op het daadwerkelijke risico dat een klant vormt. In theorie biedt dat ruimte voor maatwerk. In de praktijk blijkt die ruimte lastig te benutten.
DNB signaleert verschillende oorzaken:
-
Risicoaversie: medewerkers kiezen uit voorzorg vaak voor zwaardere maatregelen, ook als het risico laag is.
-
Interne controlemechanismen: hogere risicoclassificaties worden gezien als ‘veiligere’ keuzes richting toezicht.
-
Rigide toepassing van risico-indicatoren: één indicator kan al leiden tot extra uitvragen, zonder dat het totale klantbeeld wordt meegewogen.
-
Gebrek aan kennis en context: vooral bij specifieke klantgroepen is vakmanschap cruciaal om risico’s goed te kunnen duiden.
Wat dit betekent voor verschillende klantgroepen
DNB keek specifiek naar vier groepen: goede doelen en religieuze organisaties, VvE’s, klein MKB/retail en politiek prominente personen (PEP’s).
-
Goede doelen en religieuze instellingen worden vaak laag of middelhoog ingeschaald, maar krijgen toch te maken met zware uitvragen, bijvoorbeeld bij vastgoedbezit. Banken die met gespecialiseerde teams werken, blijken hier beter maatwerk te leveren.
-
VvE’s gelden doorgaans als laag risico, maar lopen vast op UBO-vereisten en bestuurswisselingen. Dit leidt tot onbegrip en extra lasten voor vrijwillige besturen.
-
Klein MKB en retail hebben meestal een laag risicoprofiel. Toch kunnen bijvoorbeeld contante geldstromen automatisch leiden tot zwaardere controles, zonder oog voor sectorcontext.
-
PEP’s worden nog vaak standaard als hoog risico behandeld, terwijl DNB laat zien dat meer differentiatie mogelijk én wenselijk is.
DNB: ruimte voor professioneel oordeel is essentieel
DNB benadrukt dat proportionaliteit vraagt om vertrouwen in professioneel oordeel, niet om het strikt afvinken van procedures. Maatwerk betekent ook accepteren dat er soms een restrisico blijft bestaan. Dat is geen falen, maar een onvermijdelijk onderdeel van risicogericht toezicht.
Volgens DNB kunnen banken stappen zetten door:
-
te investeren in kennis en vakmanschap;
-
risico-indicatoren altijd in samenhang te beoordelen;
-
best practices binnen de sector te delen;
-
en medewerkers daadwerkelijk ruimte te geven om af te wijken van standaardprocessen.
Waarom dit ertoe doet
Een proportionele toepassing van de Wwft is niet alleen efficiënter, maar ook rechtvaardiger. Het voorkomt dat laagrisicoklanten onnodig worden belast of uitgesloten en maakt het mogelijk om capaciteit te richten op échte risico’s. Daarmee dient proportionaliteit uiteindelijk ook het doel van de Wwft zelf.
Antimoon Reageren
Helaas heeft de DNB dit gedrag van banken zelf afgedwongen door de Risk Based approach rules based te controleren. Banken en medewerkers nemen het risico niet meer.
Voorbeeld uit de oude doos. Oudere Belgen ( boven 70 jaar), die al jarenlang een effectendepot (waar niets mee gebeurde) hadden in Nederland, mochten niet als laag risico gezien worden omdat het mogelijk witwassen was.
Ellen Timmer (namens Privacy First) Reageren
Hoewel het verheugend is dat DNB en het ministerie van Financiën erkennen dat er het nodige fout gaat in de geprivatiseerde criminaliteitsbestrijding, ook bekend als ‘witwasbestrijding’, is het jammer dat zij niet bereid zijn om hun eigen rol te erkennen, zoals irreële eisen die aan witwasbestrijdingsplichtigen werden (en ws. worden) gesteld. Daar komt nog de verantwoordelijkheid van de rijksoverheid bij voor grondrechten schendende concepten zoals het tot hoog criminaliteitsrisico verklaren van familieleden van PEP’s (en ook op de kwalificatie van de primaire PEP’s valt het nodige aan te merken), wetgeving die door de EU is gemaakt.
Het wordt tijd dat de grondrechtenschendingen in de Europese antiwitwasregels aan de kaak wordt wordt gesteld.
Privacy First hoort graag wie wil mee denken over dit onderwerp.
André Reageren
DNB heeft met torenhoge boetes zelf dat rigide beleid bij banken veroorzaakt. Ook heel traag deze reactie, terwijl er allang aan de bel is getrokken. Dan hebben de Belgen het beter voor elkaar. Was indertijd met effectenlease ook zo (was In België verboden) Kunnen de banken nu bij DNB een claim indienen vanwege de grote onnodige kosten die ze al jaren maken? Ook heel teleurstellend dat er niets in staat over hoe om te gaan met particulieren die een groot bedrag op hun rekening bijgeschreven krijgen bij bijvoorbeeld verkoop van een vakantiewoning die ze al jaren bezitten of een vastgoedbelegging. Zelf ooit meegemaakt dat DNB een blunder in de voorgeschreven online solvabiliteitsberekening van een financiële instelling (vanwege gebruik van pulldown ten onrechte meenemen van niet besmette positie bij de wel besmette) pas na meer dan een jaar aangepast had. We moesten die positie voorlopig maar onder een andere noemer rapporteren. Ook nog totaal onduidelijk wat die anti witwas regelgeving nu eigenlijk oplevert en of de kosten van de financiële instellingen in verhouding staan tot de opbrengsten. Criminelen zijn allang uitgeweken naar bitcoins en dergelijke