The Madman theory ( of te weten: La Teoría del Loco)

Omdat er (meer dan) ernstige twijfels waren gerezen over de geestelijke gezondheid van de Amerikaanse president, werd besloten om hem de toegang tot de nucleaire lanceringcodes te ontzeggen. Een eenvoudige ingreep volstond hier voor. De zittende president werd immers tot een wanhoopsdaad in staat geacht omdat hij maar niet wilde begrijpen dat een akkefietje als het Watergate schandaal tot een dergelijke proportie kon worden opgeblazen, terwijl dit voorval geen enkel politiek belang had. Nixon wist zich immers herverkozen met een (ongeëvenaarde) voorsprong van 18 miljoen stemmen op zijn tegenstander (die zelfs binnen eigen rangen erg omstreden was). Dat zijn politieke verwezenlijkingen, die hem tot de meest doortastende president ooit hadden gemaakt, niet volstonden om de afzettingsprocedure tegen te houden, kon en wilde hij maar niet bevatten. Zowel zijn verdiensten op het interne front, met ongeziene maatregelen die het milieu beschermden en de rassenongelijkheid hielpen bestrijden tegen een achtergrond van relatief lage werkloosheid en gestage economische groei, als op de internationale bühne, met onder meer een doorbraak in de internationale relaties met China, werden volgens hem ten onrechte over het hoofd gezien. Zijn frustraties liepen dermate hoog op dat hij op veilige afstand werd gehouden van de beruchte rode knop (die overigens niet echt bestaat) en de nucleaire codes.
Wellicht was zijn grootste verdienste dat hij de Noord-Vietnamese regering aan de onderhandelingstafel kon dwingen. Ho Chi Minh rook immers de overwinning en had geen zin in onderhandelingen. De Amerikaanse president ging echter als een razende tekeer in het Witte Huis en dreigde met een atoomaanval. Zijn onvolprezen buitenlandminister Kissinger “verklapte”, zoals steeds met uitgestreken gezicht, deze explosieve sfeer aan zijn Sovjet-Russische collega die deze ontwikkelingen als zeer ernstig beschouwde. Vermits “the Russians love their children too” werd er vervolgens zware druk uitgeoefend op Noord-Vietnam dat zijn onderhandelaars uiteindelijk met veel tegenzin naar de onderhandelingstafel stuurde.
The Madman Theory had (weeral eens) gewerkt. Nixon kende de uitwerking ervan erg goed want als vice president had hij bij Eisenhower voldoende ervaring hieromtrent kunnen opdoen tijdens de Koude Oorlog. Overigens staat deze politiek al goed omschreven bij Machiavelli (die Nixon regelmatig wist te inspireren).
Is er veel veranderd sinds toen? Niet veel, als u het ons vraagt. Henry Kissinger is vervangen door Tillerson (al even grijs en bedaard) en Noord-Vietnam werd intussen Noord-Korea. Nu wordt de druk gelegd op China en niet (of in mindere mate) op Rusland en Richard Nixon werd vervangen door ene Donald Trump, die – u had het al geraden – als een razende tekeer gaat in het Witte Huis.
Het enige probleem is dat je als president op het gepaste moment uit je rol moet weten te stappen. En daar heerst soms wat twijfel over …
De recente daling van de US dollar wisselkoers ten opzichte van de euro vormt een illustratie van ofwel het feit dat de financiële goegemeente niet doorheeft welke act op het geopolitieke schouwtoneel wordt opgevoerd ofwel dat wordt gevreesd dat één van de actoren zijn rol te ernstig dreigt te gaan nemen. De neerwaartse koersbeweging van de greenback werd verder ondersteund door het (vermeende) uitstel van de verhoging van de Amerikaanse beleidsrente en het sterk opgelopen renteverschil met China. De inzichten over de verhoging van de beleidsrente zijn intussen drastisch gewijzigd na de recente toespraak van voorzitter Yellen en de publicatie van de ISM-indicator voor de Amerikaanse industrie, die de bovenkant van de onze prognoseband blijft testen.
Ook het renteverschil tussen China en de VS is sterk afgenomen, zodat de kostprijs voor het aanhouden van (overtallige) dollarreserves minder doorweegt en de Chinese overheid minder geneigd zal zijn om haar dollarpositie abrupt te verlagen. Op het oude continent blijft het afwachten tot de ECB-voorzitter verdere duiding zal geven over de toekomst van het “Quantitative Easing” proces. Verwacht wordt dat de volumes (binnen enkele maanden of met onmiddellijke ingang?) zullen worden teruggeschroefd tot 40 miljard euro per maand en vanaf het eerste trimester vooral betrekking zullen hebben op de zuiderse rand van de eurozone en bedrijfsobligaties. Dit houdt in dat de renteverschillen met Duitsland verder zullen afnemen en we onze obligatiepositie ook in die richting zullen positioneren.
De schade van het recente geweld van de Spaanse politie op de bewonderenswaardig kalm gebleven Catalaanse bevolking valt op de obligatiemarkten intussen nog redelijk mee. De rentespread met Duitsland liep weliswaar met enkele basispunten op, zonder echter te wijzen op enige paniek bij obligatiebeleggers.
Zowel de rentespread als de Credit Default Swap liepen op naar een vijfmaandelijks hoogtepunt, maar dat lijkt onder de gegeven omstandigheden nog mee te vallen. Meer nog, met het recente debacle lijkt de kans op een constructieve dialoog te zijn toegenomen, tussen partijen die eerder doof waren voor elkaars argumenten.
Het blijft raden naar de beweegreden voor het overmatige geweld dat de Spaanse premier toeliet op zijn Catalaanse medemens om hiermee de internationale goegemeente eenparig tegen zich in het harnas te jagen.
Misschien ligt enige politieke calculatie mee aan de oorzaak voor dit gedrag? De roep van het welvarende Catalonië wordt in de rest van Spanje op weinig sympathie onthaald, zodat zijn hardhandige optreden misschien zelfs wat extra stemmen kan opleveren. Maar dat zou al te kortzichtig zijn. Belangrijker lijkt ons de constellatie nog eens opnieuw te analyseren. Aan de ene kant een partij – Noord-Koreaan of Catalaan – die zwaait met een nucleaire optie (of een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring). Aan de andere kant een machthebber die veinst de controle over zichzelf verloren te hebben en tot verregaande machtsontplooiing in staat lijkt te zijn … Waar hebben we dat nog gezien?
La Teoría del Loco…